گویایی در احکام پویایی در موضوعات

گفت وگو با آیت الله دکتر محمد صادقی تهرانی:
گویایی در احکام پویایی در موضوعات

سه شنبه ۱۰ دی ۱۳۸۷ - 30 December 2008

آیت الله دکتر محمد صادقی تهرانی از مراجع تقلیدی است که سبقه حوزوی و دانشگاهی را با هم دارد و چنان که رسالاتش نشان می دهد، اعتقادی جدی به نوآوری در فتاوا دارد. اما هر نوع نوآوری را تایید نمی کند و شدیداً تاکید می کند نوآوری باید در چارچوب قرآن و سنت قرار داشته باشد. از آنجا که در مباحث فقهی همواره روشن شدن ریشه های بحث ضروری است، مبحث از مقایسه بیانیه حقوق بشر و اسلام به آنجا می رسد که وی برای ما از انواع فقه سنتی، فقه پویا و فقه گویا سخن گفت. در مقابل فقه پویا که به اعتقاد او هم در موضوع و هم در احکام نوآوری می کند، وی موضعی جدید و جدی تر با اتکا بر قرآن کریم اتخاذ کرده که آن را فقه گویا می نامد به این معنا که حکم قرآن گویا است و این گویایی برای همیشه است. «احکام خدا گویا و ثابت هستند الی یوم القیامه.» با این وصف و نیز تاکیدی که صادقی تهرانی بر ثبات احکام دارد تنها جایی که برای نوآوری باقی می ماند نوآوری در موضوعات است ولاغیر. در ضمن درس های خارج وی تنها درس تفسیر قرآن است که طلاب و شاگردان وی به صورت رساله عملیه درآورده اند.

-به بهانه انتشار کتاب حق الناس آقای کدیور خدمت تان رسیدیم تا با کمک شما به بررسی نقاط افتراق و نیز شباهت ها بین دیدگاه اسلام و بیانیه حقوق بشر بپردازیم. به نظر شما آیا اساساً لزومی دارد به فکر راه حلی برای این نقاط تعارض باشیم یا خیر؟

بشر من حیث بشر بودن، منهای دین و به علاوه دین دارای ابعاد گوناگون است. در برخی ابعاد کل بشر اتفاق دارند مثل حسیات مطلقه ، عقلیات مطلقه و فطریات مطلقه و نیز حقوق فردی و اجتماعی. حقوق بشر یا حقوق آزادی مطلق است یا آزادی مقید. حقوق آزادی مطلق در بشر انحراف کلی است و مورد تایید نیست. بشر آزاد نیست تا برخلاف عقل و فطرت عمل کند. اسلام در بعد عقلانی، فطری، شرعی و در بعد کمال آزادی داده و در غیر اینها آزادی بشر را عین اسارت می داند. اسلام در بعد قرآنی هم آزادی را تایید می کند. آزادی در امور فردی و اجتماعی بر مبنای عدالت و فضیلت و طبق نص قرآن کریم صحیح است.

پاسخ به نقد ترجمان قرآن

پاسخ به نقد ترجمان قرآن

-  فصلنامه پژوهشهای قرآنی،ش 42 -43  ت و پ 84   ص 182 -213    

آیت اللّه‏ دکتر محمد صادقی تهرانی از شخصیت‏های برجسته شیعی در عرصه فقه، تفسیر و معارف دینی است. قرآن محوری در اندیشه‏ها و دیدگاه‏های فقهی، کلامی، تفسیری و... از ویژگی‏های بارز ایشان به شمارمی آید،تفسیر الفرقان وی که درسی مجلد تنظیم یافته در شمار برجسته‏ترین تفاسیر شیعی قرآن از جهت گستره و ژرفاست. ده‏ها اثر عالمانه ایشان در زمینه‏های گوناگون علوم اسلامی سهمی به سزا در میان منابع کتابخانه‏ای اسلامی به خود اختصاص می‏دهد. فصلنامه پژوهشهای قرآنی در برخی از شماره‏های گذشته نیز گفت‏وگوها و مقالاتی از ایشان درج کرده است.

همچنین ترجمه قرآن که در سال 1382 از سوی ایشان انتشار یافته نقطه عطفی در روند عرضه ترجمه‏های قرآن کریم به شمار می‏آید.

ترجمه یاد شده به دلایلی در خور توجّه و اهمیّت می‏نماید از جمله:

مبتنی بودن بر بنیاد توانمندی بسیار مترجم و تلاشهای دیر پای وی در عرصه تفسیر و فقاهت بویژه با گرایش تفسیر قرآن به قرآن که نمودی بس پر تأثیر در آثار ایشان دارد.

ـ آکندگی از توضیحات لازم که در قالب پرانتز و کروشه آورده شده و نیز نکات فراوان تفسیری که در پانوشت هر صفحه دیده می‏شود.

ـ بهره‏مندی از نگاه نقادانه و متفاوت مترجم در بسیاری از انگاره‏ها و پیش‏فرض‏های تفسیری که در بسیاری از تفاسیر و تراجم قرآن، رایج و معمول بوده است.

آنچه گفته آمد ترجمه استاد صادقی را بسی با اهمیّت و در خور توجه و بررسی از سوی صاحب‏نظران می‏سازد.

از همین‏رو برخی از قرآن‏پژوهان بدین مهم پرداخته به نقد و بررسی این ترجمه دست یازیده‏اند. از جمله پرسش هایی درباره ترجمه ایشان از سوی قرآن پژوه گرامی جناب آقای دکتر بهاءالدین خرمشاهی نگارش یافته و برای استاد صادقی ارسال گردیده است. همچنین انتقادات دیگری از سوی یکی دیگر از ناقدان مطرح گردیده که از سوی ایشان تنظیم یافته و در پاسخ به دو نقد یاد شده ارائه شده است.

از آنجا که پاسخ‏های ارائه شده در مجموع حاوی نکات ارزشمند تفسیری بوده و در جهت تنقیح مبانی ترجمه قرآن نقش درخوری می‏تواند داشته باشد، به انتشار آن بی‏هیچ تغییری اقدام می‏کنیم؛ امید آن که تلاشهایی از این دست در کار پیشبرد فنّ ترجمه قرآن و نزدیک شدن یا دست یافتن به بهترین ترجمه از منشور مقدّس الهی سودمند افتد.

پژوهشهای قرآنی

قرآن کتابی عالمانه است، نباید از آن برداشتی خرافی داشت

قرآن کتابی عالمانه است، نباید از آن برداشتی خرافی داشت

-         ماهانامه گلستان قرآن ش 118 دوره سوم 1 تیر 81 ص5-7

گفتگو: سیامک ظریفی

اشاره:

مناسبت بین دین و دانش همواره یکی از مباحث مطرح در جامعه دینی و علمی در طول تاریخ بوده است. در این میان گاه دینداران و اهل دانش با تعصب، یکسره در پی ردّ دیگری بوده‏اند و گاه با درک اهمیت دین و دانش راه‏هایی را برای نمودار ساختن ضرورت تعامل بین این دو جسته‏اند. در این میان قطعاً معتبرترین و منسجم‏ترین نظرات از سوی کسانی مطرح شده است که همزمان به دو حوزه دین و دانش اشراف لازم و کافی داشته‏اند. آیت الله دکتر محمد صادقی تهرانی یکی از معدود کسانی است که می‏تواند در مورد وجوه مشترک دین و دانش اظهار نظر کند. مصاحبه‏ای که متن آن را پیش رو دارید، به مناسبت انتشار کتابی از ایشان با عنوان ستارگان از دیدگاه قرآن صورت گرفته است. از این عالم و محقق بنام، تا کنون نزدیک به 120 جلد کتاب در حوزه‏های مختلف دینی به زبان‏های فارسی و عربی منتشر شده است. از جمله کتاب‏های دیگر ایشان که در آن به طرح رابطه بین دین و دانش پرداخته شده، کتاب آفریدگار و آفریده است که پیش از انقلاب تا چند سال پس از انقلاب و تا زمان حاضر نیز انتشار یافته تاکنون 50 بار تجدید چاپ شده است. گفتنی است، آیت الله دکتر صادقی تهرانی دارای درجه عالی اجتهاد در کلیه علوم اسلامی و دکترای ممتاز الهیات از دانشگاه تهران است.